11 مرداد 1403
علائم ایمنی، زبان بصری مشترک میان همه افراد حاضر در یک محیط کاری هستند؛ زبانی که هشدار می‌دهد، راهنمایی می‌کند و از وقوع حوادث پیشگیری می‌نماید. در پروژه‌های عمرانی، صنعتی و کارگاه‌های ساختمانی، رعایت اصول ایمنی بدون استفاده صحیح از این علائم تقریباً غیرممکن است. این نمادها با طراحی استاندارد و بین‌المللی خود، خطرات را پیش از وقوع گوشزد می‌کنند و به کارگران، مهندسان و بازدیدکنندگان کمک می‌کنند تا تصمیمات سریع و درستی بگیرند. اهمیت علائم ایمنی تنها در وجود آن‌ها نیست، بلکه در چگونگی نصب، آموزش و به‌روزرسانی مداوم آن‌هاست.
علائم ایمنی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند؛ از جمله علائم هشداردهنده (مانند خطر سقوط، برق‌گرفتگی یا مواد شیمیایی)، علائم الزام‌آور (مثل استفاده از کلاه ایمنی یا کفش کار)، علائم منع‌کننده (مانند ورود ممنوع یا ممنوعیت استفاده از موبایل) و علائم امدادی (مانند مسیر خروج اضطراری یا محل قرارگیری جعبه کمک‌های اولیه). هر یک از این دسته‌ها با رنگ‌بندی و نماد خاص خود طراحی شده‌اند تا در لحظه اول، مفهوم مورد نظر را بدون نیاز به توضیح منتقل کنند. شناخت دقیق این دسته‌بندی‌ها و به‌کارگیری درست آن‌ها از اصول اولیه ایمنی حرفه‌ای محسوب می‌شود.
صرف نصب علائم ایمنی کافی نیست؛ آن‌ها باید در مکان‌هایی نصب شوند که هم در معرض دید باشند و هم در زمان مناسب، توجه افراد را جلب کنند. مثلاً علامت «خطر سقوط» باید دقیقاً در نزدیکی لبه‌های بدون حفاظ نصب شود، نه در فاصله‌ای که دیگر فایده‌ای نداشته باشد. همچنین، ارتفاع نصب، نورپردازی مناسب، عدم وجود مانع در برابر دید و حتی تمیز نگه‌داشتن تابلوها همگی در اثربخشی علائم مؤثر هستند. نصب صحیح این علائم به عنوان بخشی از طراحی ایمنی سایت در نظر گرفته می‌شود و معمولاً توسط متخصصان HSE مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
حتی بهترین علائم ایمنی هم بی‌فایده‌اند اگر کارکنان معنای آن‌ها را ندانند یا به آن‌ها بی‌توجهی کنند. آموزش مستمر، ساده و کاربردی به کارکنان، کلید استفاده مؤثر از علائم ایمنی است. کارگاه‌های آموزشی، بروشورهای تصویری، آزمون‌های دوره‌ای و یادآوری‌های تصویری در محل کار، روش‌هایی مؤثر برای تثبیت دانش ایمنی هستند. در این آموزش‌ها باید نه‌تنها مفهوم هر علامت، بلکه رفتار صحیح در مواجهه با آن هم آموزش داده شود. این‌گونه، علائم به بخشی از فرهنگ کاری و ایمنی سازمان تبدیل خواهند شد.
هر کشور یا سازمان، ممکن است استانداردهای خاصی برای طراحی و نصب علائم ایمنی داشته باشد، اما بیشتر این استانداردها با اصول بین‌المللی مانند ISO 7010 یا ANSI Z535 هم‌راستا هستند. استفاده از علائمی که مطابق با این استانداردها طراحی شده‌اند، باعث می‌شود در محیط‌های کاری چندملیتی یا پروژه‌های بین‌المللی، سوء‌برداشت یا ابهامی در بین کارکنان ایجاد نشود. رعایت این استانداردها همچنین از نظر قانونی و بیمه‌ای نیز اهمیت دارد؛ چرا که بسیاری از نهادهای نظارتی، بررسی انطباق با این موارد را در ارزیابی‌های ایمنی الزامی می‌دانند.
همان‌قدر که نصب اولیه علائم مهم است، نگهداری، بازبینی و به‌روزرسانی آن‌ها نیز اهمیت دارد. علائم فرسوده، محو شده، شکسته یا جابه‌جا شده می‌توانند به جای هشدار، گمراه‌کننده و خطرآفرین باشند. همچنین با تغییر کاربری محیط، جابه‌جایی ماشین‌آلات یا شروع فازهای جدید پروژه، ممکن است نیاز به نصب علائم جدید یا اصلاح علائم قبلی باشد. داشتن چک‌لیست‌های بازبینی دوره‌ای و اختصاص مسئول ایمنی برای نظارت بر وضعیت این تابلوها، یکی از نشانه‌های حرفه‌ای بودن مدیریت پروژه است.